Ξέρατε ότι... (Μέρος 1ο)

Στον κόσμο μιλιούνται περίπου 10.000 γλώσσες

Μ΄ όλο που λέμε ότι οι γλώσσες πεθαίνουν, σήμερα, σε ολόκληρο τον κόσμο μιλιούνται περί τις 10.000 γλώσσες. Από αυτές, η μανδαρινική κινεζική είναι εκείνη που έχει το μεγαλύτερο κοινό, με 1.123 εκ. ομιλούντες, είτε ως πρώτη γλώσσα,είτε ως δεύτερη. Ακολουθεί η αγγλική με κοινό 470 εκ., παρόλο που έχει γίνει αποδεκτή ως lingua franca. Όσο για την τελευταία νεκρή γλώσσα, αυτή είναι η Bo των Βόρειων Νήσων Andaman της Ινδίας, καθώς ο τελευταίος άνθρωπος για τον οποίο αποτελούσε μητρική γλώσσα πέθανε τον Ιανουάριο του 2010 .




Το φίδι της αέναης ζωής

Η αντίθεση της χριστιανικής θρησκείας με την αρχαία ελληνική θρησκεία φαίνεται καθαρά στους διάφορους συμβολισμούς. Προκειμένου η «νέα» θρησκεία να μην έχει τίποτα κοινό με την αρχαία παράδοση, έβαλε στη σφαίρα του απαγορευμένου ό,τι συμβόλιζε για τους αρχαίους, το καλό. Έτσι ο δράκων και ο όφις, δύο σύμβολα που συχνά ταυτίζονταν, εκπροσωπούσαν ιδιότητες του κάτω κόσμου, καθώς το φίδι φωλιάζει σε τρύπες μέσα στη γη. Η ιδιότητα αυτή του φιδιού, να έρχεται σε επαφή με τον κάτω κόσμο, είναι που του έδωσε στη φαντασία των αρχαίων, τρομερές δυνάμεις.
Το φίδι όμως δεν έχει μόνο αρνητική όψη: Ο Ασκληπιός, θεός της ιατρικής, κρατά ένα μπαστούνι (βακτηρία), γύρω στο οποίο είναι τυλιγμένο φίδι, ενώ ο Ερμής έχει ως σύμβολο το κηρύκειο, ένα ραβδί, γύρω από το οποίο τυλίγονται δυο φίδια στο σχήμα της απεικόνισης του DNA, και αυτό το σύμβολο από πολύ νωρίς έγινε έμβλημα των γιατρών. Ο συσχετισμός της ανθρώπινης υγείας με το φίδι μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι, όπως είπαμε, το φίδι έχει σχέση με τον κάτω κόσμο, άρα και με τους νεκρούς.

Πάντοτε ως δύναμη θεραπευτική στη Βίβλο ο Θεός προστάζει το Μωυσή να φτιάξει ένα ραβδί στολισμένο με χάλκινα φίδια, προκειμένου να γίνονται καλά όσοι, δαγκωμένοι από φίδι, θα το κοίταζαν.

Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του όφεως-δράκοντα, η καταστροφική, αυτή που φέρνει το θάνατο. Η όψη αυτή συμβολίζεται από τη Λερναία Ύδρα, το φοβερό τέρας με τα πολλά φιδοκέφαλα, που εξόντωσε ο Hρακλής. Άλλη μορφή καταστροφικών φιδιών είναι αυτή που δείχνει τη θανατερή Μέδουσα, με μαλλιά από φίδια, όπως και τα τεράστια φίδια που εξόντωσαν το Λαοκόοντα και τα παιδιά του, στο έπος του Τρωικού πολέμου.

Ακόμη, το γεγονός ότι το φίδι αλλάζει δέρμα του προσέδωσε στα μάτια των ανθρώπων την ιδιότητα της αναγέννησης.

Με τον χριστιανισμό όμως τα πράγματα αλλάζουν. Το φίδι, που στην αρχαιότητα θεωρήθηκε φορέας υγείας, τώρα πια θεωρείται υπεύθυνο για τη θνητή φύση του ανθρώπου, για τη δυστυχία του, μέσα από το προπατορικό αμάρτημα. Ο Όφις συμβολίζει λοιπόν το διάβολο, τη δύναμη του κακού. Με τη μορφή αυτή συμβολίζεται ο φθόνος, ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, τα οποία θεσμοθέτησε το 540 ο Πάπας Γρηγόριος ο Α΄.

Ο συμβολισμός του φιδιού δεν τελειώνει εδώ. Οι Αλχημιστές θεώρησαν τον «ουροβόρο όφι», το φίδι που δαγκώνει την ουρά του, σύμβολο της αέναης επιστροφής, του αέναου χρόνου και της αέναης ζωής.
Σήμερα, ύστερα από χρόνια -που ο άνθρωπος καταστρέφει το φυσικό του περιβάλλον, για να επιβληθεί στη φύση, παρά να ζει αρμονικά με αυτήν- τα φίδια θεωρούνται απαραίτητοι ρυθμιστές του βιολογικού κύκλου της φύσης.

Η δε λαϊκή παράδοσή μας σώζει μαρτυρίες χρήσης του άκακου σπιτόφιδου (λαφίτης, elaphe quatuorlineata) το οποίο θεωρούνταν γούρι του σπιτιού και ζώντας στο κελάρι (υπόγειο όπου φυλάσσονταν τα τρόφιμα), προστάτευε τα τρόφιμα από τα ποντίκια και τις κατσαρίδες και όλα τα άλλα τρωκτικά που παραμόνευαν.


Πώς φορολογούσαν οι αρχαίοι

Εάν οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν ήταν μάστορες στην επιβολή και την είσπραξη φόρων, σήμερα ίσως να μην υπήρχε ο Παρθενώνας. Υπερβολή; Κι όμως, χάρη στο χαράτσι που πλήρωναν οι άλλες πόλεις κατά την Α' Αθηναϊκή Συμμαχία -ειδικότερα από το 454 π.Χ., το ένα εξηκοστό του ετήσιου φόρου πήγαινε υπέρ της... θεάς Αθηνάς- ο Περικλής εξοικονόμησε τα χρήματα για να χτιστεί ο περίφημος ναός.

Οι αρχαίοι φόροι έμπαιναν με την έγκριση της Βουλής. Όσο για τη διαφάνεια, τα ονόματα όσων πλήρωναν αναγράφονταν στους φορολογικούς καταλόγους της εποχής, που βρίσκονταν σε κοινή θέα. Πάνω σε πέτρινες πλάκες και στήλες δηλαδή, σαν αυτές που υπάρχουν στο Επιγραφικό Μουσείο.
Οι εισφορές ήταν ανάλογες με την οικονομική κατάσταση των 265 συμμάχων. Βλέπουμε δηλαδή από τους Ίωνες οι Κυμαίοι να πληρώνουν 12 τάλαντα (6.000 δραχμές) και οι Νισύριοι μόλις ένα, ενώ από τη Θράκη οι Μενδαίοι έδιναν εννέα τάλαντα και οι Θάσιοι 30!

Εκτός από αυτόν τον τακτικό φόρο, από το 440 π.Χ. η Αθήνα επέβαλλε στους συμμάχους της και έκτακτη εφάπαξ εισφορά, τη λεγόμενη επιφορά. Η δε είσπραξη είχε ανατεθεί σε ειδικούς άρχοντες, τους Ελληνοταμίες.


Χρησιμοποιούσαμε θερμοφόρες από τον 2ο αι. μ.Χ.

Ένα ζεστό άγγιγμα 1800 ετών περιμένει τους επισκέπτες στο αρχαιολογικό μουσείο της Πάφου στην Κύπρο. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρούν δυο πήλινα κλειστά αγγεία που βρέθηκαν στη θέση Νέα Πάφος και χρονολογούνται γύρω στον 2ο αι. μ.Χ. Οι δύο αυτές πεπιεσμένες πρόχοι αναπαριστούν ζεύγος χεριών στο ύψος της παλάμης. Κάθε ανάγλυφη παλάμη καλύπτει ολοκληρωτικά τον ώμο και το σώμα της καθεμιάς πρόχου, ενώ η προχοή και η λαβή σχηματίζονται στο νοητό ύψος των καρπών. Η βάση, ακόσμητη και επίπεδη, αποτελεί την επιφάνεια που τοποθετούνταν στο δέρμα, για να το ζεστάνει με το νερό που θα τοποθετούνταν στο εσωτερικό.

Τα αγγεία βρέθηκαν σε τάφο του 2ου αι. μ.Χ. μαζί με άλλα, όπου επίσης απεικονίζονταν ομοιώματα μελών του σώματος, αλλά και με μια μεγάλη συλλογή ιατρικών εργαλείων. Φαίνεται λοιπόν ότι ο νεκρός, πιθανότατα ιατρός, τάφηκε μαζί με τα εργαλεία με τα οποία θεράπευε τους σύγχρονούς του αλλά και με τα μέσα της ανακούφισής τους από τον πόνο και το κρύο. Έτσι λοιπόν, η αποκάλυψη της ταφής του έφερε στο φως άγνωστες πτυχές της αρχαίας ιατρικής.



Η «μηχανή» της κυρίας du Coudray

Η Αγγελική Μαργαρίτα ντυ Κουντρέυ (Angélique-Marguerite du Coudray) εφηύρε την πιο πρωτότυπη «μηχανή» για να διδάξει την τέχνη της μαιευτικής. Από το 1759 μέχρι το 1782 όργωσε κυριολεκτικά τη Γαλλία, διδάσκοντας την τέχνη της σε 5.000 μαίες περίπου.

Η «μηχανή» αυτή είναι ένα από τα σπανιότερα αντικείμενα του 18ου αιώνα. Πρόκειται για μια κούκλα που παριστάνει το κάτω μέρος του γυναικείου σώματος, σε φυσικό μέγεθος, η οποία συνοδεύεται από μια δεύτερη κούκλα που παριστάνει ένα μωρό νεογέννητο και μερικά συμπληρωματικά τμήματα, προκειμένου να δείχνει τη γυναικεία ανατομία, τις φάσεις της εγκυμοσύνης και τους κινδύνους του πρόωρου τοκετού. Το σύνολο είναι κατασκευασμένο από ύφασμα και δέρμα σε χρώμα ρόδινο και είναι παραγεμισμένο με βαμβάκι.

Η κατασκευή αυτή έσωσε πολλές ζωές, κατά τα λεγόμενα των συγχρόνων της, και έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης obstetrie (La “machine” de madame du Coudray, συλλογικό έργο, εκδ. Point de vues/Musee Flaubertet d’histoire de la medicine, Rouen 2004).


Οι αρχαίοι ενδιαφέρονταν για την υγιεινή

Άλλη μια απόδειξη για το πόσο πολιτισμένοι υπήρξαν οι αρχαίοι είναι και το ενδιαφέρον τους για την υγιεινή. Κοντά στο ναό της Αφαίας στην Αίγινα έχει εντοπιστεί ειδικό κτίσμα όπου εξυπηρετούνταν οι προσωπικές ανάγκες των προσκυνητών. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο οι κάτοικοι της Ρώμης και άλλων αστικών κέντρων εξυπηρετούνταν σε ειδικά κατασκευασμένους δημόσιους χώρους –ουρητήρια , ενώ σε διάφορα μέρη της Πομπηίας επιγραφές με χρώμα ή σκαλισμένες αναφέρουν “cacator cave malum” , δηλαδή «αλοίμονο σε όποιον αφοδεύσει εδώ» !


Το αρχαιότερο ημερολόγιο

Το αρχαιότερο ημερολόγιο έχει βρεθεί στο Grotte du Tai στη Γαλλία. Επάνω σε ένα κομμάτι οστού, μήκους 9 εκατοστών, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν γύρω στις 1.000 αυλακώσεις, καθεμιά από τις οποίες αντιπροσώπευε μια ημέρα. Οι αυλακώσεις διατάσσονται σε ομάδες, οι οποίες φαίνεται ότι αντιπροσώπευαν έτη.
Το αντικείμενο χρονολογείται στα 10.000 π.Χ!


Τι ξέρετε για τον αργοναύτη;

Τι ξέρετε για τον αργοναύτη που εικονίζεται σε πάμπολλα κρητικά αγγεία της ύστερης Μινωικής και της Μυκηναϊκής περιόδου;
Ο αργοναύτης είναι κεφαλόποδο μαλάκιο. Tο θηλυκό εκκρίνει ένα κέλυφος το οποίο συγκρατεί με δύο από τα πλοκάμια του. Με το κέλυφος αυτό ταξιδεύει στην επιφάνεια των κυμάτων αναζητώντας το κατάλληλο μέρος για να γεννήσει τα πολλά μικρά αυγά του, τα οποία και θα κλωσσήσει μέσα στο κέλυφος. Το θηλυκό είναι πολύ μεγαλύτερο από το αρσενικό, το οποίο δεν εκκρίνει κέλυφος.
Οι αργοναύτες συνόδευαν τους μυθικούς ήρωες στην Αργοναυτική εκστρατεία.


Περί σταυροφοριών...

Η πρώτη σταυροφορία έγινε το 1095-1099, με την προτροπή του Πάπα Ουρβανού Β´. Όμως, ο όρος «σταυροφορία» χρησιμοποιήθηκε ευρέως μόλις τον 15ο αιώνα. Μέχρι τότε, οι δυτικοί μιλούσαν για expedition (εκστρατεία) ή για pelerinage (προσκύνημα).





Άγαλμα της Νέμεσης

To άγαλμα της Νέμεσης στο Ραμνούντα αναφέρεται στα αρχαία κείμενα ως ένα από τα αριστουργήματα γλυπτικής. Σύμφωνα με τη Σούδα, η θεά κρατούσε κλάδον μηλέας. Όμως το όνομα του τόπου, Ραμνούς, και οι ιδιότητες του φυτού της Ράμνου μας βάζουν σε υποψία ότι η Νέμεση κρατούσε κλάδον Ράμνου και όχι μηλιάς. Ο καρπός της Ράμνου μπορεί να περιγραφεί ως μικρό μήλο και οι ιδιότητές του, σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη, συνοψίζονται στο ότι καταπολεμά τη ζαλάδα. Και τι πιο κατάλληλο για να κρατά η Νέμεση, από τον καρπό αυτόν, που εγγυάται την ισορροπία και επομένως προάγει τη δικαιοσύνη;



Πανάρχαια η γνώση για τις δυνάμεις των λίθων

Στα ορφικά ποιήματα συγκαταλέγεται και ένα ποίημα, το «Λιθικά», το οποίο αναφέρεται στις ιδιότητες των λίθων και στις επιδράσεις που ασκούν στους ανθρώπους που τους κατέχουν.
Στην αρχαιότητα, επειδή κάθε λίθος (πολύτιμος, ημιπολύτιμος ή κοινός) αντιστοιχούσε σε μια εποχή του έτους, εκείνοι που ήθελαν να βοηθηθούν από τις ιδιότητες των λίθων, έπρεπε να χρησιμοποιούν ως φυλακτό διαφορετική πέτρα για την κάθε εποχή.

Το ποίημα αυτό χρονολογείται στα τέλη του 4ου ή στον 5ο αιώνα μ.Χ., είναι γραμμένο σε εξάμετρο και έχουν σωθεί 774 στίχοι. Σήμερα ξαναβρήκαμε την πίστη στις δυνάμεις των λίθων μέσα από τις άπω-ανατολίτικες θεωρίες που έχουν γίνει της μόδας στην Ευρώπη.


Πηγή:[arxaiologia.gr]