Ταξίδια στο Χωρόχρονο

Θα έλεγε κανείς ότι είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να χαρακτηρίσει και να περιγράψει σε μία παρουσίαση έναν άνθρωπο όπως τον Carl Sagan. Γοητευτικός ομιλητής από τη φύση του και οραματιστής επιστήμονας με μεγαλειώδες πνεύμα και απέραντη αγάπη για τον άνθρωπό και το σπίτι του-τη Γη-όπως έλεγε και ο ίδιος.

Με την ενθουσιώδη περιέργειά του εξίταρε τη φαντασία και χάρισε απλόχερα το δικαίωμα πρόσβασης στην επιστήμη σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Όχι μόνο με τις εκπομπές του αλλά και με τη συμβολή του στις επιστημονικές αναζητήσεις τις ανθρωπότητας. Έδωσε υπόσταση ιδέας σε κάθε επιστημονικό τομέα και κατάφερε να συνδέσει τα μεγάλα επιτεύγματα της επιστήμης με τα μικρά γεγονότα και συναισθήματα του κάθε ανθρώπου.

Με την ασυγκράτητη φαντασία του και τις πρωτοπόρες και ριζοσπαστικές απόψεις και αντιλήψεις του, έδρασε και επηρέασε βαθειά την επιστήμη και την κοινωνική συνοχή του σύγχρονου κόσμου ενώ οραματίστηκε μια ανθρωπιστική παγκοσμιοποίηση.

Εκτός από σημαντικός επιστήμονας με πολλούς πολέμιους και υποστηρικτές, είχε και το χάρισμα να είναι ένας από τους μεγαλύτερους εκλαϊκευτές της επιστήμης κα
ι ένας επιστήμονας που θα διεκδικούσε επάξια ένα Νόμπελ ειρήνης.

Βιογραφία

Ο Καρλ Σαγκάν γεννήθηκε στις 09/11/1934 στο Μπρούκλυν της Νέας Υόρκης. Οι γονείς του ήταν εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του, Σαμ Σαγκάν (Sam Sagan) ήταν εργάτης βιοτεχνίας ένδυσης και η μητέρα του Ραχήλ Μόλυ Γκρούμπερ(Rachel Molly Gruber) ήταν νοικοκυρά. Ο Carl πήρε το όνομα του προς τιμήν της γιαγιάς του, Chaiya Clara, "τη μητέρα που η μάνα του ποτέ δε γνώρισε ",όπως έλεγε και ο ίδιος. Το 1938 σε ηλικία 5 χρονών επισκέφτηκε μια δημοτική βιβλιοθήκη και αγόρασε το πρώτο του αστρονομικό βιβλίο.

Από τότε αφιέρωσε όλη τη ζωή του στο Διάστημα. Το 1939 πήγε στη διεθνή έκθεση της Νέας Υόρκης που παρουσίαζε εκείνη τη χρονιά, την "Πόλη του Μέλλοντος". Αποφοίτησε από το Rahway High School στο New Jersey το 1951 και κατόπιν ξεκίνησε τη φοίτηση του στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, το 1955 πήρε το πτυχίο του και ένα χρόνο αργότερα το μεταπτυχιακό του στη Φυσική, και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή το 1960 στην Αστρονομία και την Αστροφυσική.

Ως φοιτητής ο Σαγκάν εργάστηκε αρκετά στο εργαστήριο του γενετιστή Herman Muller στην Ιndiana. Γνωρίστηκε με το χημικό Harold Urey και παρευρέθηκε στην τέλεση του πειράματος Urey-Miller, που αποτέλεσε σταθμό στην ερευνά για την προέλευση της ζωής.

Από το 1962 ως το 1968 εργάστηκε στο Smithsonian Astrophysical Observatory στο Cambridge της Μασαχουσέτης. Στις 16/06/1957 παντρεύτηκε τη βιολόγο Lynn Alexander και δύο χρόνια μετά απόκτησε το πρώτο του παιδί, τον Dorion Solomon Sagan. Το Ιούνιο 1960 ο Σαγκάν ολοκλήρωσε επιτυχώς τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Βerkeley, με διδακτορικό στην Αστροφυσική και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους απόκτησε το δεύτερο παιδί του, τον Jeremy Ethan Sagan.

Το 1963 γνωρίστηκε με το συγγραφέα Ισαάκ Ασίμοφ και ένα χρόνο μετά με τον Arthur C. Clarke.

Μέχρι το 1968 έδινε διαλέξεις στο πανεπιστήμιο του Harvard. To 1968 παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγο του, την καλλιτέχνιδα Linda Salzman και μετεγγράφηκε στο πανεπιστήμιο Cornell της πόλης Ithaca της Νέας Υόρκης όπου και έγινε καθηγητής το 1971 και διεύθυνε το εργαστήριο πλανητικών μελετών (David Duncan Professor of Astronomy and Space Sciences and Director of the Laboratory for Planetary Studies). Από το 1972 μέχρι το 1981 ήταν Associate Director του κέντρου ραδιοφυσικής και διαστημικής έρευνας(Center for Radio Physics and Space Research).

Το τμήμα στο οποίο δίδασκε ήταν ένα ειδικό τμήμα κριτικής σκέψης και είχε περιορισμένο αριθμό συμμετοχών, αν και προσπαθούσαν να το παρακολουθήσουν εκατοντάδες φοιτητών, γίνονταν επιλογή -από αιτήσεις με τη μορφή γραπτών δοκιμίων- περίπου 20 ατόμων κάθε εξάμηνο από ένα τεράστιο αριθμό συμμετοχών. Το μάθημα διακόπηκε αμέσως μετά το θάνατό αλλά συνεχίστηκε το 2000 από τον καθηγητή Yervant Terzian.

Το 1970 γεννήθηκε ο τρίτος γιος του, ο Nickolas Julian Sagan. Το 1977 συνάντησε τον πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ, ως επίσημος προσκεκλημένος στον Λευκό Οίκο. Το 1981 έγινε ο γάμος του με την τρίτη του σύντροφο τη συγγραφέα Αnn Druyan.

Το 1982 ήρθε στον κόσμο το τέταρτο παιδί του, η Alexander Sagan (Sasha) To 1986 εκείνος και η γυναίκα του συνελλήφθησαν στη Νεβάδα για συμμετοχή σε διαδήλωση ενάντια των πυρηνικών δοκιμών. Το 1991 γεννιέται ο γιος του Samuel Democritus Sagan (Sam).

Μετά από μια μακρά και δύσκολή μάχη με τη μυελοδυσπλασία ο Sagan πέθανε από πνευμονία στις 20/12/1996 σε ηλικία 62 ετών στο Fred Hutchinson Cancer Research Center στο Σιατλ τη Γουασινκτον , αφήνοντας πίσω του τη γυναίκα του και πέντε παιδιά. Είχε υποβληθεί σε μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών μετά τη διάγνωση της ασθένειάς του. Ο Sagan ήταν ιδιαίτερα σημαντική φιγούρα και οι υποστηρικτές του αποδίδουν τη σπουδαιότητα του στην εκλαΐκευση των φυσικών επιστημών.

Πρόβαλε περιορισμούς στην επιστήμη και στις αντιδραστικές εφαρμογές της, υπερασπίστηκε τις δημοκρατικές αξίες και τον ανθρωπισμό, αντιστάθηκε στον εθνικισμό, και εναντιώθηκε απέναντι σε γεωκεντρικές και ανθρωποκεντρικές απόψεις. Ο γιος του Nick Sagan, έγραψε αρκετά επεισόδια για τη σειρά Star Trek. Σε ένα επεισόδιο του Star Trek: Enterprise με τίτλο "Terra Prime", σε μια γρήγορη σκηνή παρουσιάζεται ένα υπόλειμμα του οχήματος Sojourner, μέρος της αποστολής Mars Pathfinder, τοποθετημένο δίπλα από μια ιστορική επιγραφή στον "Carl Sagan Memorial Station" στην επιφάνεια του Άρη. Στην επιγραφή υπάρχει μια φράση του : "Whatever the reason you're on Mars, I'm glad you're there, and I wish I was with you."(Για όποιον λόγο κι αν είστε στον Άρη, χαίρομαι που είστε εκεί και εύχομαι να ήμουν μαζί σας).

Ως επιστήμονας που ασχολήθηκε με την αστρονομία και τη βιολογία, έκανε πολλές δημιουργικές συνεισφορές στη μελέτη των πλανητικών ατμοσφαιρών και επιφανειών, την ιστορία της Γης και την αστροβιολογία(exobiology). Πολλοί από τους σημαντικότερους και αποδοτικότερους σύγχρονους πλανητικούς επιστήμονες είναι μαθητές και συνεργάτες του. Ο μαθητής του Steve Squyres ηγήθηκε της ομάδας που προσγείωσε επιτυχώς τα Spirit Rover και Opportunity Rover στον Άρη το 2004.

Συνεισφορά στην επιστήμη-Επιστημονικές Ανακαλύψεις

Έπαιξε σημαντικό και κύριο ρόλο στο αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα από την έναρξή του. Ήταν σύμβουλος της NASA περίπου από το 1950 και ένα από τα πολλά καθήκοντά του κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν και να συμβουλεύει τους αστροναύτες των αποστολών Apollo πριν τις πτήσεις τους στη Σελήνη. Συμμετείχε και συνέβαλε στα περισσότερα ρομποτικά διαστημόπλοια που εξερεύνησαν το ηλιακό μας σύστημα τοποθετώντας πειράματα στις περισσότερες αποστολές. Συνέλαβε την ιδέα να τοποθετηθεί ένα αμετάβλητο- αναλλοίωτο οικουμενικό μήνυμα σε ένα διαστημόπλοιο προορισμένο να φύγει από το ηλιακό σύστημα, το οποίο θα γινόταν κατανοητό από οποιαδήποτε εξωγήινη νοημοσύνη που ίσως το βρει. Ήταν επίσης πειραματιστής επιστήμονας στις πλανητικές αποστολές Mariner, Viking, Voyager, and Galileo.

Το 1957 ο Carl Sagan δημοσίευσε το πρώτο του επιστημονικό άρθρο στην επιθεώρηση Εvolution, με τίτλο: "Η ακτινοβολία και η προέλευση του γονίδιου". Συναντά το βιολόγο Joshua Lederberg και μαζί θα ιδρύσουν μια νέα επιστήμη, την αστροβιολογία. Το 1960 συμμετείχε για πρώτη φόρα σε διαστημική αποστολή της N.A.S.A.(ως επισκέπτης-επιστήμων στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης), την διαστημοσυσκευή Venus Mariner στην Αφροδίτη (η επιτυχία του Mariner 2 το 1962 επιβεβαίωσε τις απόψεις του για το κλίμα της Αφροδίτης). Υπήρξε επίσης ο πρώτος που, μαζί με άλλους επιστήμονες, πρότεινε ένα σχέδιο γεωποίησης της Αφροδίτης, μεταβολής δηλαδή του κλίματος και της ατμόσφαιράς της με σκοπό να γίνει κατάλληλη για εποικισμό από τους ανθρώπους. Απέσυρε ωστόσο την εργασία αυτή αργότερα, ανακαλύπτοντας τεχνικές ατέλειες.

Το 1961 συμμετείχε στο ιστορικό πρώτο συνέδριο με θέμα την επαφή με προηγμένους εξωγήινους πολιτισμούς (S.E.T.I.) που διεξήχθη στο Green Bank της Δυτικής Βιρτζίνια, με οικοδεσπότη τον πρωτοπόρο ραδιοαστρονομο Frank Drake. Το 1962 εντάχθηκε στο δυναμικό του πανεπιστήμιου του Harvard. Συνεργάστηκε με το Σοβιετικό αστροφυσικό Iosif Samuel Shklovskii στην συγγραφή του βίβλου του "Intelligent life in the universe".

Το 1969 συμμετείχε και συντόνισε τη δημιουργία του πρώτου διαστρικού μηνύματος που στάλθηκε στο διάστημα : μια χρυσή ανωδιομένη πλάκα προσαρτημένη πάνω στη διαστημική συσκευή Pioneer 10, η οποία εκτοξεύτηκε το 1972. Την επόμενη χρονιά έφυγε το Pioneer 11, μεταφέροντας και αυτό μια ίδια πλάκα.

Το 1971 συμμετείχε στο δεύτερο συνέδριο του S.E.T.I. , στο αστεροσκοπείο του Byurakan της σοβιετικής Αρμενίας. Το 1973 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης με τίτλο "The cosmic connection". Το 1976 σαν μέλος της επιστημονικής ομάδας των αποστολών Viking 1 και Viking 2, γίνεται ένας από τους πρώτους ανθρώπους που αντικρίζει την επιφάνεια του Άρη στο εργαστήριο J.P.L. της N.A.S.A., στην Pasadena της Καλιφόρνιας.

Συνέχισε να βελτιώνει τα σχέδιά του πάνω στα διαστρικά μηνύματα και το πιο περίτεχνο μήνυμα που βοήθησε να αναπτυχθεί και να κατασκευαστεί ήταν ο χρυσός δίσκος με οπτικοακουστικό υλικό που στάλθηκε με τις διαστημικές συσκευές Voyager(Voyager Golden Record) το 1977.

Το 1976 μαζί με το συνάδελφό του Edwin Ernest Salpeter από το πανεπιστήμιο Cornell έκαναν υποθέσεις για τη ζωή στα νέφη του Δία θεωρώντας την πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη πλούσια σε οργανικά μόρια. και υπέθεσε ότι μορφές ζωής όπου η οργανική τους χημεία βασίζεται στην υγρή αμμωνία θα μπορούσαν να επιβιώσουν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας του Δία. Ο Sagan βάσισε την άποψη του στην οικολογία των Γήινων θαλασσών όπου υπάρχει φυτοπλαγκτόν στα ανώτερα στρώματα, ψάρια ποιο χαμηλά που τρέφονται από τα πλαγκτόν και θηρευτές στα χαμηλότερα βάθη που κυνηγάνε τα ψάρια. Οι κάτοικοι του Δία ονομάζονται "Βαρίδια", "Φελλοί", και "Κυνηγοί". Τα Βαρίδια (Sinkers) είναι οργανισμοί σαν φυτοπλαγκτόν, τα οποία παρασέρνονται από τους ανέμους και πέφτουν στα χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας του Δία. Επιβιώνουν όμως για αρκετό χρόνο μέχρι να αναπαραχθούν, ώστε να μην αφανιστούν. Οι Φελλοί (Floaters) πρόκειται για πλάσματα στο μέγεθος μια πόλης με μια τεράστια κίστη σαν αερόστατο και τρέφονται με τα Βαρίδια για να διατηρούν τον αέρα μέσα στη κίστη ζεστό. Οι Κυνηγοί (Hunters) πρόκειται για πλάσματα σαν συνδυασμός πουλιού και καλαμαριού και χρησιμοποιούν φυσικούς αεροπροωθητήρες για να πετάνε και να ορμάνε στους Φελλούς για να τραφούν από αυτούς. Δεν υπάρχει ωστόσο καμία απόδειξη ύπαρξης των παραπάνω πλασμάτων.

Ο γερουσιαστής Proxime επιτέθηκε στο πρόγραμμα S.E.T.I. αλλά ο Σαγκάν τον μετάπεισε, επιχειρηματολογώντας για την σημασία και την σοβαρότητα του εγχειρήματος. Το 1981 έγινε συνιδρυτής και πρόεδρος της Planetary Society, του πιο γοργά αναπτυσσόμενου συλλόγου στο χώρο της διαστημικής και αστρονομικής επιστήμης και η μεγαλύτερη οργάνωση στον κόσμο που ασχολείται με το διάστημα με περισσότερα από 100.000 μέλη σε τουλάχιστον 149 χώρες.

Το 1982 συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα T.T.A.P.S., που έφερε στο προσκήνιο τη Θεωρία του Πυρηνικού Χειμώνα, με προεκτάσεις στη στρατηγική των υπερδυνάμεων και στη διεθνή πολιτική σκηνή. Το 1985 κυκλοφορεί η πρώτη και μοναδική του νουβέλα επιστημονικής φαντασίας, με τίτλο "Επαφή". Ο Σαγκάν έπεισε τον διάσημο σκηνοθέτη Στίβεν Σπίλμπεργκ να χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα M.E.T.A., για λήψη ραδιοσημάτων από πιθανούς εξωγήινους πολιτισμούς.

Ο Σαγκάν ήταν από τους πρώτους που υπέθεσε ότι ο Τιτάνας, δορυφόρος του Κρόνου, και η Ευρώπη, δορυφόρος του Δία, ίσως έχουν ωκεανούς, υπόγειους ωκεανούς ή λίμνες πιθανόν κατοικήσιμες από κάποιες μορφές ζωής. Ο υπόγειος ωκεανός της Ευρώπης επιβεβαιώθηκε έμμεσα από το διαστημόπλοιο Galileo.

Μελέτησε και παρατήρησε τις εποχιακές χρωματικές μεταβολές στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη και πρότεινε ότι οφείλονται σε μετακινήσεις σκόνης και άμμου στην επιφάνεια από ανεμοθύελλες (windblown dust) και όχι σε αλλαγές της βλάστησης, όπως πίστευαν οι περισσότεροι.

Βοήθησε επίσης να λυθεί το μυστήριο των κοκκινωπών νεφών του Τιτάνα, αποκαλύπτοντας ότι αποτελούνται από σύνθετα οργανικά μόρια που πέφτουν με τη μορφή βροχής πάνω στην επιφάνειά του. Ο Σαγκάν ήταν επίσης από τους πρώτους που θεώρησαν πως η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης είναι εξαιρετικά θερμή και πυκνή

με συνθλιπτικές πιέσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 60 κανείς δε γνώριζε με σιγουριά τις συνθήκες της επιφάνειας της Αφροδίτης και ο Σαγκάν έκανε μια λίστα των πιθανών σεναρίων τα οποία αργότερα αναπαραστάθηκαν σε ένα βιβλίο της σειράς Time-Life με τίτλο Planets (πλανήτες). Η δική του άποψη ήταν ότι ο πλανήτης ήταν ξηρός και πολύ ζεστός, σε αντίθεση με τον παράδεισο που άλλοι είχαν φανταστεί. Είχε μελετήσει ραδιοεκπομπές από την Αφροδίτη και είχε καταλήξει ότι η επιφανειακή θερμοκρασία ήταν περίπου 500 °C (900 °F). Ως διακεκριμένος επισκέπτης επιστήμονας (Distinguished Visiting Scientist) του NASA Jet Propulsion Laboratoryτου ινστιτούτου τεχνολογίας της Καλιφόρνια (California Institute of Technology), συνέβαλε στις πρώτες αποστολές Mariner στην Αφροδίτη, δουλεύοντας στο σχεδιασμό και τη διαχείριση του προγράμματος. Το Mariner 2 το 1962 επιβεβαίωσε τις απόψεις του για τις συνθήκες στην Αφροδίτη(massive greenhouse effect).

Αντιλαμβανόταν την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας ως έναν αυξανόμενο ανθρωπογενή κίνδυνο και την παρομοίαζε με τη φυσική ανάπτυξη-εξέλιξη της Αφροδίτης, σε έναν θερμό εχθρικό προς τη ζωή πλανήτη από το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου.

Ήταν υπερασπιστής της αναζήτησης για εξωγήινη ζωή. Προέτρεψε την επιστημονική κοινότητα να ακούσει με ραδιοτηλεσκόπια για σήματα από νοήμονες εξωγήινες μορφές ζωής. Ήταν τόσο πειστικός ώστε μέχρι το 1982, κατάφερε να γραφτεί μια αναφορά υπέρ του προγράμματος SETI στο περιοδικό Science υπογεγραμμένη από 70 επιστήμονες συμπεριλαμβανομένων και εφτά κατοχών βραβείου Nobel. Αυτό ήταν μια τεράστια μεταστροφή υπέρ του κύρους αυτού του αντιφατικού και αμφισβητήσιμου πεδίου. Βοήθησε επίσης τον Dr. Frank Drake να γράψει το μήνυμα Arecibo , ένα μήνυμα ραδιοκυμάτων το οποίο εκπέμφθηκε στο διάστημα από το ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo στις 16 Νοεμβρίου του 1974, με σκοπό να ενημερώσει τυχόν εξωγήινες μορφές ζωής για τη Γη.

Ο Δρ. Σαγκαν είχε εκλεγεί και διετέλεσε στις εξής θέσεις-αξιώματα: Chairman of the Division of Planetary Sciences of the American Astronomical Society, President of the Planetology Section of the American Geophysical Union, and Chairman of the Astronomy Section of the American Association for the Advancement of Science.

Για δώδεκα χρόνια ήταν διευθυντής σύνταξης του επιστημονικού περιοδικού Icarus, το οποίο είναι από τα καλύτερα περιοδικά που ασχολούνται με την πλανητική έρευνα. Ήταν επίσης μέλος του SETI Institute Board of Trustees. Είναι όμως κυρίως γνωστός για την έρευνα του πάνω στην πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινης ζωής, η οποία περιλαμβάνει πειραματική έρευνα και επιδείξεις της παραγωγής αμινοξέων από βασικά χημικά συστατικά με ακτινοβολία.

Ταξίδια στο Χωρόχρονο Carl Sagan


Πηγές:[www.inout.gr, video.google.com]